Weg met de onderwijsexperts die niet aan minstens vijf criteria voldoen.

Ik deel niet vaak een artikel, maar dit stuk uit De Tijd van 19 juli 2022 kon zeker mijn goedkeuring meer dan wegdragen. Ik deel het hier dan ook graag.

Er gaat vandaag veel aandacht naar de kwaliteit van ons onderwijs. Terecht: het Vlaams onderwijs blijft dalen in de internationaal vergelijkende studies. De lat moet hoger, ook voor de onderwijsexpert. Onderwijs past in het rijtje Rode Duivels, Meghan Markle en vaccinatieplicht: iedereen heeft er een mening over. Maar daarom is nog niet elke mening relevant, laat staan dat ze het beleid moet bepalen. Weg dus met de experts die niet aan de basiscriteria voldoen.

1. Kennis

Spreekt de expert met kennis van zaken die de tand des tijds kan doorstaan? Is wat hij zegt onderbouwd? Veel onderwijsexperts zijn vatbaar voor modeverschijnselen. De pedagoochelaar tovert graag dure, niet-onderbouwde workshops tevoorschijn die voor docenten vooral oefeningen in scepticisme zijn. Aan de universiteit word ik door ‘onderwijsinnovatoren’ op training gestuurd om de mentor van studenten te mogen zijn. Een consultant werd ingehuurd om opdrachten te geven die hij van het internet had geplukt. Voor de eerste opdracht moesten we geblinddoekt een touw in een vierkant leggen (Google: ‘blind vierkant’).

Het gezegde if you pay peanuts, you get monkeys geldt niet voor het merendeel van die workshops. De hoge kostprijs moet het gebrek aan inhoud maskeren. En soms kan je echt apen zien. In diezelfde training werd ik uitgenodigd om apen te observeren in de dierentuin, onder meer om te leren reflecteren over mijn gedrag in een groep.

Een ander modeverschijnsel is ‘serieus’ met LEGO spelen, ook in het hoger onderwijs. Het verschil tussen LEGO en LEGO Serious Play? ‘Metaforen gebruiken om ontastbare ideeën in de echte wereld te brengen.’ Maar dan in het Engels, want dat klinkt spannender.

2. Inhoud

Is sprake van inhoud en een langetermijnvisie? Sinds zijn ‘fiere imagocampagne’ en promotievideo ‘lesgeven is alles geven’ dit jaar wantrouw ik het kabinet van minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA). Zelfs als het idee voor de video niet van de onderwijsexperts van het kabinet komt, waarom heeft het die dan niet tegengehouden? Niemand gelooft dat je een hart voor en kennis van het onderwijs hebt als je met een ‘fiere imagocampagne’ structurele problemen in het onderwijs wil oplossen.

3. Belangen

Als we de kwaliteit van het Vlaamse onderwijs willen opkrikken, moet de lat voor wie kan doorgaan als onderwijsexpert hoger.

Is de expert in werkelijkheid een lobbyist? Bij die laatste is sprake van politieke, commerciële, ideologische of andere belangen. Een voorbeeld: ligt de mirakeloplossing volgens de onderwijsexpert in de aankoop van een bepaald soort technologie? Verplicht de onderwijsexpert om zijn belangen bloot te geven.

4. Geloof

Gelooft de expert dat goed onderwijs overdraagbaar is? Want dat is het niet. Er is geen magisch recept waarmee je van iedereen een goede leerkracht kan maken. Wat in de ene klas werkt, kan anders uitdraaien in een andere klas. Het is maatwerk.

Hoe absurd het geloof in een recept kan zijn, toont de anekdote van een voormalige leerkracht in een middelbare school. De inspectie kwam langs en de directie gaf vooraf instructies: ‘Dit moet je doen, want daar letten ze op.’ De leerkracht sprak met de leerlingen af dat het toneeltje volgens de ‘richtlijnen’ zou beginnen zodra de inspecteur binnenkwam. De inspecteur vond het fantastisch, want alles was in lijn met de richtlijnen. Ook de klas vond het geweldig, want samen iemand voor de gek houden, schept een band.

5. Ervaring

Heeft de expert langdurige onderwijservaring? Zo niet, hoe heeft hij zijn expertise dan opgebouwd? Waarom wil hij een ander vertellen hoe die les moet geven als hij geen ervaring of vakkennis heeft? Staat de ware expert niet gewoon al jaren gedreven voor de klas of aula? Met goed voorbereide lessen die tonen dat hij de inhoud beheerst en die gepassioneerd kan overdragen. Iemand die de aandacht van de leerlingen of studenten kan vasthouden en hen serieus neemt.

Als we de kwaliteit van het Vlaamse onderwijs willen opkrikken, moet de lat voor wie kan doorgaan als onderwijsexpert hoger. We kunnen zo tijd, frustratie en geld uitsparen en dat gebruiken om docenten te ondersteunen, zodat die zich op de inhoud kunnen concentreren.

Katleen Gabriels is universitair docent filosofie en opleidingsdirecteur Digital Society aan de universiteit van Maastricht.